Vụ Đông Xuân 2022 - 2023 toàn tỉnh đã gieo cấy 47 nghìn ha lúa (97% trà xuân muộn). Hiện nay, lúa đại trà đang giai đoạn đẻ nhánh, sinh trưởng phát triển tốt. Tuy nhiên, đây là giai đoạn cây lúa dễ bị bệnh đạo ôn gây hại. Dự báo thời gian tới thời tiết đêm và sáng sớm có sương mù, nhiệt độ thấp, ẩm độ không khí cao… là điều kiện thuận lợi cho bệnh đạo ôn phát triển, lây lan ra diện rộng, hại nặng và có thể gây cháy nhiều vùng nếu việc phòng trừ bệnh không kịp thời và triệt để. 

Để chủ động phòng trừ, ngăn chặn bệnh đạo ôn, tránh nguy cơ lây lan ra diện rộng làm ảnh hưởng đến năng suất lúa, chúng tôi xin giới thiệu với bà con nông dân cách nhận biết và phòng trừ bệnh như sau: 

1. Triệu chứng bệnh đạo ôn

- Trên lá: Lúc đầu vết bệnh chỉ nhỏ như đầu mũi kim, màu xám xanh giống như bị nước sôi, sau đó chuyển dần sang màu nâu, rồi lan rộng dần ra thành hình thoi, xung quanh màu nâu đậm, giữa màu xám trắng. Nếu nặng, nhiều vết bệnh liên kết lại với nhau làm lá bị cháy khô, cây lúa bị lụi xuống, ruộng lúa sẽ không cho thu hoạch.

- Trên đốt thân: Vết bệnh màu nâu bao quanh đốt thân làm đốt khô, teo lại. Các đốt thân gần gốc bị mục ra làm cho gốc bị gãy đổ

2. Nguyên nhân gây bệnh và điều kiện phát sinh phát triển của bệnh

Bệnh đạo ôn do nấm Pyricularia oryzae gây ra. Nấm tồn tại trên tàn dư cây trồng, lúa chét, cỏ dại… Khi gặp điều kiện thuận lợi về nhiệt độ, ẩm độ nấm sẽ xâm nhập vào cây, nấm tiết ra một số độc tố như axit - picolinic và pyricularin có tác dụng kìm hãm hô hấp và phân hủy các enzyme của cây, kìm hãm sự sinh trưởng của cây lúa, làm cho cây khi bị nhiễm nặng sẽ rất khó phục hồi. Nấm đạo ôn tồn tại ở dạng sợi nấm, bào tử trong rơm rạ và hạt giống bị bệnh. Ngoài ra nấm còn tồn tại trên ký chủ phụ mọc quanh ruộng như các loài cỏ lồng vực, đuôi phụng, cỏ chỉ, lúa ma, gốc rạ, lúa chét…sinh trưởng phát triển quanh năm. Bào tử phát tán nhờ gió là phương thức lây lan quan trọng nhất của bệnh đạo ôn.

Bệnh có thể phát sinh, phát triển ở nhiệt độ từ 8 – 37⁰C nhưng gây hại thích hợp nhất với điều kiện nhiệt độ từ 24 – 28⁰C, biên độ nhiệt giữa ngày và đêm cao đặc biệt là có sương mù về đêm và sáng sớm. Bệnh có thể phát triển mạnh ở vùng đất tốt ở ven làng, ở chân ruộng thiếu nước hoặc bón phân không cân đối, thừa đạm.

3. Biện pháp phòng trừ bệnh đạo ôn

Bệnh đạo ôn là loại bệnh gây hại nghiêm trọng, dễ phát triển gây hại nhanh trên diện rộng. Vì vậy để phòng trừ bệnh hiệu quả bà con nông dân cần thường xuyên kiểm tra, bám sát đồng ruộng và áp dụng biện pháp phòng trừ tổng hợp để phòng trừ bệnh đạo ôn, trong đó đặc biệt lưu ý:

- Đối với diện tích lúa gieo sạ dày: Điều tiết mực nước trên đồng ruộng hợp lý để hạn chế cây lúa đẻ nhánh (giữ mực nước trong ruộng ngập 2/3 cây lúa), làm sạch cỏ dại trên đồng ruộng; Bón phân cân đối, đặc biệt không bón thừa đạm, nên thay thế đạm Urê bằng NPK tổng hợp, nên bón thêm Kali  để tăng khả năng chống chịu bệnh cho cây lúa trong giai đoạn hiện nay.

- Trên những chân ruộng bị bệnh đạo ôn phải ngừng bón tất cả các loại phân, kể cả phân bón qua lá, điều chỉnh mực nước hợp lý tùy theo nhu cầu của cây lúa (khoảng 3-5cm), không để ruộng khô hạn, khẩn trương phun thuốc phòng trừ  bệnh bằng các loại thuốc như: Beam 75WP, Filia 525SE, Map Famy 700WP, Fujione 40EC,... theo liều lượng khuyến cáo, cần chú ý phải phun ướt đẩm toàn bộ lá lúa thì mới có hiệu quả, ruộng bị nặng phải phun tiếp lần hai sau 5 - 7 ngày.

- Những ruộng đã nhiễm bệnh đạo ôn sau khi phun thuốc, cần kiểm tra khi bệnh ngừng phát triển (lá mới ra không bị nhiễm bệnh) mới được bón phân. Cần chú ý hạn chế lượng đạm và tăng cường bón phân Kali giúp cho cây có sức đề kháng với bệnh.

- Đối với bệnh đạo ôn cổ lá, cổ bông, cần theo dõi chặt chẽ thời gian lúa vào trỗ. Ruộng đạo ôn lá đã chữa trị khỏi thì ruộng đó ít nhiều cũng sẽ bị bệnh đạo ôn cổ lá và cổ bông, do đó bước vào giai đoạn bắt đầu trỗ (trổ vè) phải phun thuốc. Nếu điều kiện thời tiết thuận lợi cho đạo ôn cổ bông phát triển gây hại cần phun phòng cho các ruộng gieo cấy giống nhiễm, ruộng lúa xanh tốt, thừa đạm… trước khi lúa trỗ 5-7 ngày, nhất là khi trỗ gặp điều kiện nhiệt độ dưới 28⁰C, tiết trời râm mát, sương mù hoặc có mưa nhỏ, mưa rào;

Lưu ý: Khi sử dụng thuốc BVTV, bà con cần tuân thủ theo nguyên tắc 4 đúng bao gồm: Đúng thuốc, đúng lúc, đúng nồng độ liều lượng và đúng cách. Những ruộng bị đạo ôn lá nặng nên ngắt bỏ lá bệnh đem tiêu hủy trước khi phun và phun lại sau 5 ngày. Trong thời gian sau phun 4 giờ gặp mưa không phải phun lại.