Trong những năm gần đây, cây cam Đường canh (Cam ngọt) đã trở thành một trong những loại cây ăn quả chủ lực mang lại thu nhập ổn định cho nông dân Bắc Ninh. Tuy nhiên, trước biến đổi khí hậu, sâu bệnh ngày càng phức tạp và yêu cầu cao về chất lượng nông sản, việc duy trì năng suất và thu quả bền vững hàng năm đang đặt ra nhiều thách thức. Chính vì vậy, việc cải tiến quy trình kỹ thuật sản xuất Cam ngọt theo hướng khoa học, phù hợp với điều kiện thổ nhưỡng và canh tác của địa phương là giải pháp cần thiết góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất, tăng sức cạnh tranh và phát triển bền vững vùng cây ăn quả đặc sản của tỉnh.

Cải tiến quy trình kỹ thuật sản xuất Cam ngọt giúp cây cam thu quả bền vững hàng năm phù hợp với điều kiện sản xuất Cam ngọt tại Bắc Ninh, là sáng kiến vừa được Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh công nhận hiệu quả áp dụng, khả năng nhân rộng cấp cơ sở của sáng kiến đợt 2 năm 2025.

Mô hình được triển khai tại hộ ông Trần Văn Hợp, tổ dân phố Lai Hòa, phường Phượng Sơn, tỉnh Bắc Ninh, quy mô 200 cây (0,3ha) Cam ngọt ghép trên thân cây bưởi 8 năm tuổi. Hộ đối chứng, ông Nguyễn Văn Cương cùng ở tổ dân phố Lai Hòa, quy mô 600 cây (1ha) Cam ngọt ghép trên thân cây bưởi 8-10 năm tuổi. Thời gian thực hiện, từ năm 2024 đến năm 2026.

Sáng kiến áp dụng đồng bộ kỹ thuật cắt, tỉa rút giữa, tạo thông thoáng cây, kết hợp bón phân, thúc nước, siết cành chăm sóc cây cam (đối chứng thực hiện theo Quy trình trồng cam canh của Viện nghiên cứu rau quả và kinh nghiệm thực tế của người dân).

Kết quả cho thấy, khi mô hình được bón bổ sung phân bón kịp thời các giai đoạn sau thu hoạch, tưới thúc nước, bón phân giai đoạn phát triển nụ và cắt tỉa cành vượt giữa tán (từ 2-3 cành cấp 2 và 3/cây, tạo hình phễu ), đúng thời điểm khi cây cam phát dục nhú mầm hoa (tiết Lập Xuân từ 09/2-18/02/2025), tạo thông thoáng, cây ra các đợt lộc đảm bảo, quang tổng hợp tạo dinh dưỡng tốt giúp cây phát triển cân đối, nụ và hoa to là tiền đề giúp cây đậu quả tốt.

Ông Ngô Hồng Huyên- tác giả sáng kiến chia sẻ, khi áp dụng đồng bộ các giải pháp kỹ thuật như cắt tỉa thông thoáng, khoanh vỏ cành giữ quả tốt (tháng 4, 5), bón phân NPK, phân hữu cơ hợp lý kết hợp bổ sung phân vi sinh Sumagrow đảm bảo, cây Cam ngọt tại mô hình sinh trưởng khỏe, ra đủ các đợt lộc Xuân, Hè và Thu nên khả năng nuôi quả, giữ quả tốt, giúp cây khỏe là tiền đề tiếp tục bắt quả năm sau. Ngược lại, với các diện dịch đối chứng, thu quả cách năm, cây sinh trưởng khỏe, quả sai nhưng tỷ lệ quả không thu được cao (khoảng 10% do hạn chế lộc Thu, quả khó chín), giữ quả kéo dài hơn ( thu hoạch tháng 01 và 02), như  trước Tết Nguyên đán 2025, thời tiết mưa, nồm ẩm cuối vụ ( gây thối dụng quả) và trên thị trường trùng thời điểm cam cùng loại nhập khẩu nên giá bán rẻ hơn.

Chia sẻ việc áp dụng quy trình canh tác mới, ông Trần Văn Hợp cho biết, gia đình tôi đã trồng cam được 6 năm, trước kia vườn Cam ngọt cứ một năm thu quả, một năm nuôi cây. Từ năm 2024 và năm 2025 áp dụng quy trình kỹ thuật sản xuất Cam ngọt giúp cây Cam ngọt thu quả bền vững hàng năm, tôi thấy, cây cam sinh trưởng khỏe, quả to, đều, mẫu mã đẹp và đặc biệt năm nào cũng cho thu hoạch quả. Năm 2024, thu được 28 tấn/ha, giá bán bình quân 40 triệu đồng /tấn, doanh thu trên 1,12 tỷ đồng/ha. Năm nay, dự kiến trên thu hoạch 30 tấn quả/ha, doanh thu trên 1,2 tỷ đồng/ha. Quả cam được thị trường đánh giá có chất lượng thơm ngon, mẫu mã đẹp... Trong thời gian này, gia đình tôi đã đón hàng trăm lượt khách đến tham quan, học tập kinh nghiệm.

Mô hình đã đáp ứng đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật, bón phân cân đối, hợp lý, cây cam sinh trưởng khỏe, chồi trong thân phát triển mạnh, các đợt lộc Xuân, Hè và Thu ra đều, là tiền đề giúp cây quang tổng hợp, tích lũy dinh dưỡng tốt hơn, có cơ hội tiếp tục bắt quả.

Với điều kiện cây thông thoáng, mặc dù thời tiết khá thuận lợi cho các đối tượng như: sâu vẽ bùa, nhóm trích hút (rầy, rệp, nhện…), bệnh sương mai, thán thư, nấm hồng, loét sẹo trên lá, quả, bệnh nứt, thối quả...; tại mô hình hộ đã chủ động phòng trừ khoảng 30 ngày/lần nên vườn cây trong sạch, không bị nhiễm. Với mô hình đối chứng, canh tác nghỉ năm nên cây rậm rạp, lộc Hè và Thu phát triển kém hơn, hộ phải chủ động phòng trừ từ 20-25 ngày/lần.

Đánh giá hiệu quả kinh tế của mô hình, ông Ngô Hồng Huyên cho biết, năng suất dự kiến tại mô hình 30 tấn/ha/năm và mức đầu tư chỉ hết 170 triệu đồng/ha/năm, lợi nhuận thu được đạt trên 1tỷ đồng/ha/năm. Còn với diện tích đối chứng, đạt năng suất 35 tấn/ha/2 năm và mức đầu tư 269 triệu đồng/ha/2 năm, lợi nhuận thu được 1,3 tỷ đồng/ha/2 năm.

Từ kết quả sáng kiến cải tiến quy trình kỹ thuật sản xuất Cam ngọt giúp cây cam thu quả bền vững hàng năm phù hợp với điều kiện sản xuất tại Bắc Ninh năm 2024-2025 và tiếp tục thực hiện năm 2026 tại hộ ông Trần Văn Hợp, góp phần tích cực, tạo niềm tin cho người trồng Cam ngọt phát triển sản xuất nông nghiệp an toàn bền vững.

Và cũng từ hiệu quả mô hình đem lại, Quy trình kỹ thuật sản xuất cây Cam ngọt cải tiến giúp cây Cam ngọt thu quả bền vững hàng năm vừa được Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Bắc Ninh công nhận sáng kiến cấp cơ sở và đề xuất UBND tỉnh Bắc Ninh xem xét công nhận sáng kiến cấp tỉnh năm 2025 không chỉ khẳng định giá trị khoa học- thực tiễn của quy trình, mà còn mở ra hướng đi bền vững cho ngành cây ăn quả địa phương. Với những ưu điểm nổi bật trong việc nâng cao năng suất, chất lượng quả và khả năng thu hoạch ổn định hàng năm, quy trình này hứa hẹn sẽ trở thành giải pháp quan trọng giúp nông dân phát triển kinh tế, đồng thời góp phần thực hiện mục tiêu tái cơ cấu nông nghiệp theo hướng hiện đại, hiệu quả và thân thiện môi trường. Sự chung tay áp dụng rộng rãi quy trình cải tiến chính là bước đệm để xây dựng thương hiệu Cam ngọt Bắc Ninh ngày càng vững mạnh trên thị trường.