Hàng chục năm nay, rất, rất nhiều giống lúa thuần do các nhà khoa học trong và ngoài nước nghiên cứu chọn tạo được tung vào thị trường Việt Nam và đều được tham chiếu, so sánh với Khang Dân 18 và Q5.
Tại sao? Khang Dân 18, Q5 năng suất không có gì nổi bật, chất lượng thậm chí trung bình, thậm chí kém (riêng Q5 nhiều nơi còn được gọi là “gạo lợn” chỉ dùng cho chăn nuôi, làm bún bánh, nấu rượu chứ ít người dùng nó để ăn hàng ngày). Chỉ một lý do duy nhất cho sự tồn tại của chúng, phổ thích nghi rất rộng, năng suất ổn định và là giống của con nhà nghèo, không cần đầu tư nhiều mà vẫn có thu hoạch đều đều, rất yên tâm khi xuống giống trong mọi điều kiện thời tiết.
Thời gian cứ trôi vùn vụt, tiến bộ khoa học cứ tiến lên như vũ bão mà “tượng đài” Khang Dân 18, Q5 vẫn đứng vững, thách thức mọi nhà khoa học, bất chấp những chỉ trích về chất lượng đáng khiêm tốn của chúng. Giáo sư Trần Duy Quý - nguyên Viện trưởng Viện Di truyền Nông nghiệp và cộng sự đã dày công nghiên cứu, chọn tạo giống VS1 cũng chỉ với một mục đích, giống lúa thuần này có thể cạnh tranh ngang ngửa với những giống lúa thuần có nguồn gốc Trung Quốc kia.
Theo tác giả, VS1 là cái tên đầy kiêu hãnh có nghĩa là Việt Nam Seed 1 (giống lúa của Việt Nam - PV) trước mắt sẽ có mục tiêu phát triển ở VN, tương lai còn có thể xuất khẩu ra các nước trong khu vực. Nó ngắn ngày hơn Khang Dân khoảng 3-5 ngày, năng suất tương đương, nhưng chất lượng hơn hẳn vì có gen thơm.
Giáo sư Quý tâm sự: “Chúng ta đã là nước xuất khẩu gạo mạnh, giờ nhu cầu không phải đòi hỏi là no bụng nữa. Những giống lúa năng suất khá mà chất lượng kém cần được thay thế bằng những giống có chất lượng. VS1 là một giống như vậy”. Trong hệ thống khảo nghiệm quốc gia rất quy củ cho thấy, so với những giống đối chứng như Bắc Thơm và Hương Thơm, năng suất VS1 vượt 15%, thời gian sinh trưởng ngắn hơn 5-7 ngày, có ưu điểm thích nghi rộng, cứng cây, nhất là kháng bạc lá hơn Bắc Thơm. Về chất lượng gạo VS1 khá tốt, ở thang điểm 4 trên cao nhất là 5 điểm. Khi so sánh với cả giống lúa thuần đã quá quen thuộc và phổ biến là Khang Dân, nó năng suất tương đương, chống đổ tốt hơn, tỷ lệ bạc lá ít hơn… Gạo VS1 khi thổi cơm lên có mùi thơm nhẹ, vị đậm rất dẻo…
Vụ xuân 2010, Trung tâm khuyến nông-Khuyến ngư Vĩnh Phúc đã xây dựng mô hình thử nghiệm giống lúa thuần chất lượng VS1 tại HTX NN Nhân Lý, xã Phú Xuân (Bình Xuyên). Quan sát trên đồng ruộng về cảm quan cho thấy giống lúa VS1 có thân to, đốt ngắn, cây khá thấp nên có khả năng chống đổ tốt. Ruộng trồng giống này nhìn cũng đẹp mắt vì sạch sâu bệnh hơn giống đối chứng là Khang Dân. Trong vụ xuân 2010 ở giai đoạn phát triển làm đòng gặp thời tiết diễn biến phức tạp (nhiệt độ thấp) nên giống Khang Dân 18 đã bị thoái hoá hoa rất nhiều trong khi VS1 ít bị ảnh hưởng. Kết quả là VS1 vẫn cho tỷ lệ hạt chắc trên bông cao hơn đối chứng. Về tình hình sâu bệnh, một số loại sâu phổ biến như sâu đục thân, sâu cuốn lá nhỏ, bệnh khô vằn gây hại ở mức độ nhẹ.
Đánh giá về năng suất của HTX cho thấy VS1 có số bông hữu hiệu, hạt chắc cao hơn Khang Dân nên năng suất cao hơn cỡ 20kg/sào. Dựa vào năng suất, chi phí đầu tư và giá cả thị trường, đơn vị này sơ bộ hạch toán, trên cùng một sào đất canh tác, khi cấy VS1 thu lãi cao hơn Khang Dân từ 200.000-205.000đ, tương đương cao hơn 5,5-5,6 triệu/ha. Trao đổi với chúng tôi, Phó Chủ nhiệm HTX Phú Xuân, ông Phạm Thanh Tâm cho biết vụ này đơn vị trồng 20 ha VS1. Kinh nghiệm của ông cho thấy, đây là giống lúa đẻ nhiều, nếu trồng mật độ dày thì hơi nhiễm khô vằn. Khi canh tác không được bón quá nhiều đạm, không bón phân lai rai mà bón nặng đầu, nhẹ cuối: “VS1 cây thấp hơn Khang Dân nên chống đổ tốt, chịu các giống sâu bệnh khá tốt. Ưu điểm của nó là gạo trong, không bị gãy, đục như Khang Dân, nhìn thích mắt hơn và ăn thì chất lượng hơn hẳn, dân rất ưa chuộng, giá bán luôn cao hơn. Tới đây, chúng tôi sẽ mở rộng diện tích trồng lên tới 50-60 ha”.
Để minh chứng cho chất lượng của giống lúa thuần VS1, ngay sau khi tham quan đầu bờ kết thúc, đại biểu về hội trường đã thấy xuất hiện trên bục lù lù… mấy cái nồi cơm điện đang nghi ngút bốc hơi. Nhiều người còn đang ngỡ ngàng không hiểu có chuyện gì, mấy nhân viên đã mau mắn xúc cơm lên đĩa. Họ cứ tay đĩa đựng cơm, tay đĩa đựng muối vừng, mời từng người xơi. Một mùi thơm thoang thoảng dịu nhẹ như xua đi cái nóng ran của những ngày hè đổ lửa. Tôi cũng véo một ít cơm trên tay, không vội ăn mà nhẹ nhàng đưa lên mũi hít hà rồi mới bỏ vào miệng nhẩn nha nhai. Gạo dẻo, vị khá, nếu so với Khang Dân quả là vượt trội. Phải tự tin về chất lượng của VS1 lắm nên ban tổ chức cuộc hội thảo mới dùng chiêu tiếp thị rất độc đáo như thế này. Nhiều người cũng bị thuyết phục như tôi.
Hiện giống lúa thuần VS1 đã được chuyển nhượng bản quyền cho Cty Cổ phần giống Cây trồng Trung ương toàn quyền sản xuất, cung ứng. VS1 có thay thế được Khang Dân, Q5 hay không và thay thế được bao nhiêu phần trăm, có đáp ứng được những kỳ vọng của các tác giả đã dày công nghiên cứu hay không có lẽ thời gian sẽ là câu trả lời đúng đắn nhất./.
* Thời gian sinh trưởng vụ xuân từ 120-125 ngày, vụ mùa 95-100 ngày. Chiều cao cây từ 100-110cm. Năng suất trung bình 55-60 tạ/ha, thâm canh tốt đạt 65-70 tạ/ha. Chất lượng gạo tốt.

Theo: NNVN