1. Đặc điểm hình thái, sinh thái chính

 Đặc điểm hình thái: Loài sâu keo mùa thu có tên tiếng anh là Fall Armyworn (viết tắt là FAW), tên koa học là Spodoptera frugiperda J.E. Smith, thuộc Bộ cánh vẩy (Lepidoptera), Họ ngài đêm (Noctuidea).

Trứng có hình cầu, mới đẻ có màu xanh, sau đó chuyển sang màu trắng sữa, trước khi nở chuyển sang màu nâu nhạt.

Sâu non có 6 tuổi, tuổi 1-2 cơ thể màu xanh nhạt - vàng nhạt là phổ biến. Khi sâu non phát triển tuổi 3-6 có màu nâu xám - nâu sẫm với các sọc dọc thân. Trên trán sâu non tuổi lớn nhìn rõ hình chữ Y ngược màu vàng, mặt lưng màu đen với lông cứng dài. Trên mặt lưng đốt bụng cuối có bốn đốm đen xếp thành hình thang.

Nhộng sâu keo mùa thu dạng nhộng bọc, màu nâu cánh dán sáng bóng. Phần cánh trước lốm đốm nâu nhạt, xám với một đốm hình bầu dục màu trắng – vàng rơm. Cánh trước của trưởng thành cái không có hoa văn rõ ràng.

 Đặc điểm gây hại: Chỉ pha sâu non gây hại trên cây trồng, sâu non tuổi 1-2 ăn biểu bì ở mặt dưới của lá non gây ra các vết hình vuông hoặc hình chữ nhật màu trắng đặc trưng. Sâu non tuổi lớn hơn ăn khuyết lá, bẹ lá tạo thành các lỗ lớn như “cửa sổ”.

Cây ký chủ, con đường xâm nhập: Sâu keo mùa thu có thể ăn hơn 300 loài thực vật, bao gồm cả ngô, đậu tương, lúa, mía, cây rau, cà, … Tuy nhiên sâu ưu thích nhất cây ngô, nhất là ngô ngọt, ngô nếp và ngô rau;

Sâu keo mùa thu có thể xâm nhập qua các con đường chính: Sâu non di chuyển ở khoảng cách gần (cây này sang cây khác, ruộng này sang ruộng khác). Trưởng thành tự bay tìm nơi đẻ trứng ở khoảng cách vài trăm mét đến hàng chục ki-lô-mét. Trưởng thành di trú có thể bay theo gió xa hàng trăm ki-lô-mét.

2. Biện pháp phòng chống:

Phòng chống sâu keo mùa thu bằng các biện pháp quản ly dịch hại tổng hợp, gồm:

Biện pháp canh tác:

 làm sạch cỏ dại xung quanh vườn trồng ngô để hạn chế nơi trú ẩn của sâu; làm đất rồi phơi đất khô để ấu trùng, nhộng trong đất chết hoặc dễ dàng bị thiên địch tiêu diệt; luân canh ngô – lúa nước ngay sau vụ ngô để diệt nhộng trong đất. Làm đất kỹ cũng góp phần diệt nhộng trong đất.

Biện pháp thủ công:

thường xuyên kiểm tra đồng ruộng, đặc biệt ở giai đoạn ngô 3-6 lá để phát hiện ổ trứng, ngắt tiêu hủy; sử dụng tro bếp hoặc nước xà phòng loãng đổ vào nõn ngô diệt sâu non.

Biện pháp sinh học:

- Hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học để bảo vệ thiên địch của sâu keo mùa thu;

- Sử dụng chế phẩm nấm xanh, nấm trắng, vi khuẩn Bt, virus NPV để phun trừ khi sâu tuổi nhỏ.

- Nhân thả ong ký sinh trứng , các loài bắt mồi ăn thịt như bọ đuôi kìm để kiểm soát sâu non mới nở- tuổi nhỏ.

- Dùng bẫy bả, bẫy đèn: Sử dụng bẫy dính màu vàng có pheromone giới tính, bẫy bả chua ngọt hoặc bẫy đèn để diệt trưởng thành.

- Bẫy cây trồng: Trên cánh đồng trồng ngô trồng một số diện tích cỏ voi, ngô nếp sớm hơn thời vụ chung để dẫn dụ trưởng thành đến đẻ trứng. Sử dụng bẫy diệt trưởng thành, ngắt ổ trứng và phun trừ sâu non trên các diện tích bẫy cây trồng.

Biện pháp hóa học

Sử dụng các hoạt chất: Bacillus thuringiensis; Spinetoram; Indoxacarb; Lufenuron (thời gian khuyến cáo tối đa đến ngày 31/12/2019).

 Phun thuốc BVTV nơi có mật độ cao khi sâu đa số tuổi 1-3 (giai đoạn ngô 5-7 lá), phun sáng sớm hoặc chiều mát; sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc 4 đúng.

Trường hợp Danh mục thuốc BVTV được phép sử dụng ở Việt Nam chưa có thuốc trừ sâu keo mùa thu thì theo hướng dẫn của Cục Bảo vệt thực vật.

Bài: Mạnh Hùng